انواع ابزار ارتودنسی

درمان‌های ارتودنسی ممکن است تنها بر تصحیح موقعیت دندان‌ها یا تغییر الگو و جهت رشد دو فک (درمان‌های ارتوپدیک) متمرکز باشد.

از جنبهٔ دیگر می‌توان درمان‌های ارتودنسی را به درمان با دستگاه‌ها و ابزار ثابت و متحرک تقسیم کرد. دستگاه‌های ثابت دستگاه‌هایی هستند که در طول درمان نیازی به خارج نمودن آن‌ها از دهان توسط بیمار وجود ندارد و اجزای اصلی تشکیل‌دهندهٔ آن‌ها براکت و سیم می‌باشد. براکت‌ها همان اجزای کوچکی هستند که توسط چسب خاصی به دندان چسبانده می‌شوند. در بین مردم از اصطلاح سیم‌کشی یا سیم‌بستن دندان هم برای اشاره به این عمل استفاده می‌شود.

دستگاه‌های متحرک انواعی هستند که بیمار می‌تواند در طول درمان آن‌ها را از دهانش خارج کند، البته گاهی این خارج نمودن ممکن است بنا بر تجویز ارتودنتیست محدود به زمان‌های کوتاهی مانند زمان غذاخوردن یا مسواک‌زدن باشد. این نوع دستگاه‌ها در بین مردم به «پلاک» مشهورند.

این کلمه مرکب است از دو واژه لاتین «ارتو» به معنای «راست» و «درست» و «ادوس» یا مشتق آن «دنس» به معنای دندان.

زمان مناسب برای شروع درمان بستگی به نوع ناهنجاری دارد؛ در مورد بیمارانی که مشکلات اسکلتی دارند، به‌عنوان مثال فک بالای آن‌ها جلوتر از موقعیت طبیعی است یا برعکس فک پایین‌شان عقب‌تر از موقعیت مناسب خود قرار گرفته، بهترین زمان برای شروع درمان، سال‌های قبل از بلوغ است چون می‌توان از رشد کودکان و نوجوانان برای درمان این ناهنجاری‌ها استفاده کرد.

بنابراین حوالی سن ۹سالگی برای دختر خانم‌ها و حوالی سن ۱۱سالگی برای پسرها توصیه می‌شود. در مورد مشکلاتی که صرفاً مربوط به دندان‌ها می‌شود محدودیت سنی وجود نداشته ولی زمان طلایی برای درمان حوالی ۱۲سالگی است.

بهترین سن ویزیت جهت دندانپزشک عمومی مقارن با رویش دندانهای شیری یعنی حدود ۷ سال اول تولد می‌باشد. اگر ناهنجاری‌ها مربوط به استخوان فک باشد و تا قبل از بلوغ تشخیص داده نشود، بیمار ممکن است نیاز به جراحی فک پیدا کند؛ بنابراین تشخیص به موقع (محدوده سنی ۶ تا ۱۰ سالگی) می‌تواند باعث جلوگیری از جراحی فک و صورت، و تأمین زیبایی در سن بالاتر می‌شود.

با این حال برای ارتودنسی محدودیت زمانی معمولاً وجود ندارد و تا زمانی که دندان در دهان سالم است می‌توان این درمان را انجام داد؛ ولی هرچه سن کمتر باشد بهتر است.

ارتودنسی در بسیاری از کشورهای دنیا با تفاوتهایی آموزش داده می‌شود. در ایران یک دندانپزشک پس از ۶ سال تحصیل دندانپزشکی و اخذ مدرک دکترای عمومی دندانپزشکی، پس از گذراندن طرح، می‌تواند در آزمون پذیرش دستیار (رزیدنت) تخصصی دندانپزشکی شرکت کند و در صورت قبولی وارد این دورهٔ تخصصی شود. طول دورهٔ رسمی تخصص ارتودنسی در ایران ۳ سال است.

در واقع یکی از شاخه‌های تخصصی دندانپزشکی است که برای زیباتر شدن صورت و دندان‌ها و بهبود عملکرد آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. کجی دندان‌ها، اوربایت و آندربایت (جلوتر بودن بیش از اندازه دندان‌های بالا یا پایین)، کراس بایت، شلوغی دندان‌ها و اختلال‌های مربوط به فک از مشکلاتی است که توسط متخصصان ارتودنسی درمان می‌شود. در مواردی متخصص اطفال دندانپزشکی ویا دندانپزشک عمومی نیز این اقدامات درمانی رانیز انجام می‌دهند.

استاندارد:

• دستگاه‌های ثابت – سیستم‌های edgewise: براکت تمام دندان‌ها مشابه است. برای تنظیم موقعیت دندان‌ها خم‌هایی در سیم تعبیه می‌شود. – سیستم‌های straightwire یا edgewise از پیش تنظیم شده: تنظیم موقعیت مورد نظر هر دندان، در براکت آن دندان تعبیه و جایگزین خم‌ها شده است.
• دستگاه‌های اصلاح رشد ماگزیلا و مندیبل: برای رشد افتراقی فک‌ها به کار می‌روند. انواع آن شامل هدگیر high-pull، هدگیر cervical-pull، هدگیر J-hook، هدگیر reverse-pull، چانه‌گیر (chincup)، دستگاه‌های فانکشنال (مانند هربست و twinblock)
• دستگاه‌های بی‌نیاز از پذیرش بیمار (Non-compliant) برای تصحیح مال‌اکلوژن‌های کلاس II: مانند pendulum

الاینرها (Aligners): یک سری تری که برای ردیف کردن دندان‌های یک بیمار آماده می‌شود و بیمار از آن‌ها استفاده می‌کند.

• دستگاه‌های تصحیح کراس‌بایت خلفی: ماگزیلا را گسترش می‌دهند. در صورتی که گسترش با سرعت 0.5 میلی‌متر در روز انجام شود، گسترش سریع است، در صورتی که با سرعت ۱ میلی‌متر در هفته انجام شود، گسترش آهسته می‌گویند. دستگاه‌های hyrax و haas در این دسته قرار می‌گیرند.
• اپلاینس‌های مورد استفاده در دوره‌ی دندانی مختلط: مانند lingual arch
• اپلاینس‌های مورد استفاده در کنترل موقعیت عمودی انسیزورها: مانند intrusion arch و extrusion arch

الاستیک‌ها:

برای ایجاد نیروی حرکت دندانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. الاستیک‌های کلاس I، کلاس II، کلاس III، کراس‌بایت و میدلاین از جمله انواع آن است.

براکت‌ها:

براکت‌ها در واقع عامل ارتباطی بین سیم ارتودنسی و سیستم دندانی بیمار هستند. براکت‌های فلزی، براکت‌های سرامیکی و براکت‌های خودقفل‌شونده و … از انواع براکت هستند.

بندهای فلزی:

حلقه‌های فلزی که در اکثر مواقع دور دندان آسیای بزرگ قرار می‌گیرد و ارتودنتیست سیم را در داخل کانال ویژه‌ای که روی این حلقه نصب است قرار می‌دهد. این حلقه فلزی توسط یک ماده خاص به دندان چسبیده و محکم می‌شود. قبل از بندگذاری، از جداکننده‌های فلزی یا سرامیکی استفاده می‌شود.

سیم ارتودنسی:

سیم‌هایی که در دوران درمان ارتودنسی مورد استفاده قرار می‌گیرند، در داخل شیار کوچکی درون براکت‌ها متصل و با حلقه‌های لاستیکی کوچک یا سیمهای فلزی نازک در جای خود محکم می‌شوند. البته در ارتودنسی دیمون نیازی به این حلقه‌های لاستیکی وجود ندارد. سیم‌های مراحل اولیه فشاری را به دندان‌ها وارد می‌کنند تا آن‌ها را به جایگاه صحیح هدایت کنند. سیم‌هایی که در طول مراحل اولیه درمان به منظور اصلاح به هم ریختگی و چرخش دندان‌ها استفاده می‌شوند، نازک و قابل انعطاف و از جنس نیکل تیتانیوم هستند.

معمولاً در این مرحله از درمان است که شاهد بیشترین و بزرگترین تغییرات هستیم. در بیشتر معاینات در طول درمان، سیم‌ها عوض می‌شوند. همچنان که درمان ارتودنسی ادامه می‌یابد، متوجه می‌شوید که سیم‌های استفاده شده ضخیم‌تر و محکمتر می‌شوند. نیکل تیتانیوم، بتاتیتانیوم و stainless steel، انواع سیم‌های ارتودنسی هستند. قلاب‌های الاستیکی و بندهای لاستیکی.

لیگاچر:

در ابتدای درمان ارتودنسی و پس از قرار گرفتن براکت ها، ممکن است بیمار کمی احساس درد و ناراحتی داشته باشد. این مشکل پس از مدت کوتاهی برطرف شده و احساس درد دندان معمولا درد طی چند ساعت پس از اعمال نیروهای سنگین شروع می‌شود و ۲ تا ۴ روز طول می‌کشد، با تغییر در بافت‌های مرتبط این درد تا فعال‌سازی بعدی دستگاه ارتودنسی کاهش می‌یابد.

طول دوره درمان بسته به نوع عارضه و روش درمان متفاوت است. اما زمان اصلاح اختلالات دهان و دندان بوسیله ارتودنسی معمولا بین چند ماه تا دو سال و نیم متغیر است.

نظر نهایی در خصوص نحوه و مدت انجام درمان را دندانپزشک متخصص پس از معاینه تخصصی دهان و دندان ها به بیمار اعلام می کند.

یکی دیگر از انواع ابزار ارتودنسی ریتینر ها هستند که استفاده از ریتینرها و نگهدارنده‌ها بعد از درمان از بهم ریختگی مجدد دندانها جلوگیری می‌کند.

درمان‌های ارتودنسی دندان بر اساس نوع دستگاهی که ارتودنتیست استفاده می کند به دو دسته ارتودنسی ثابت و متحرک تقسیم بندی می شود.

به صورت کلی متخصص پس از معاینه و ارزیابی دندان ها، فک، لثه، ساختار استخوانی و بافت نرم صورت نوع مشکل و ناهنجاری دندانی و فکی را تشخیص داده و طرح درمان مراحل ارتودنسی را ارائه میدهند.

براساس تشخیص و طرح درمان دکتر است که روش درمان، دستگاه مورد نیاز، مدت زمان درمان، هزینه ارتودنسی دندان و نیاز به کشیدن دندان، جراحی فک و درمانهای دیگر دندانپزشکی تعیین می شود. 

آنچه بهترین متخصص را متمایز میکند تشخیص دقیق مشکلات و ارائه بهترین طرح درمان است که با صرف کمترین وقت و هزینه و ساده ترین وسایل بیشترین نفع را به بیمار برساند.

طول درمان های ارتودنسی در افراد متفاوت است ( بین 6 تا 30 ماه) و این تفاوت بیشتر به واسطه سن بیمار، نوع و شدت ناهنجاری است. به طور مثال درمان های ارتودنسی کودکان نسبت به ارتودنسی بزرگسالان کوتاه تر است.

مدارک لازم برای درمان ارتودنسی

«دکتر ارتودنسی» یا اصطلاحاً ارتودنتیست برای تشخیص و ارزیابی دقیق مشکلات یک فرد، ارزیابی تغییرا ت حین درمان و بررسی نتایج درمان نیاز به مدارک و رکوردهایی دارد.این رکوردهای تشخیصی عبارتند از :

رادیوگرافی از دندانها و سر و صورت بیمار

– رادیوگرافی پانورامیک یا به قول معروف OPG نمایی کلی از دندانها و بعضی ساختارهای اطراف فراهم میکند.
– رادیوگرافی لترال سفالومتری نمایی از نیم رخ میدهد که در آن وضعیت فک و زاویه های دندانها بررسی می شوند.
– در صورت تردید در مورد سلامت دندانها ممکن رادیوگرافی تک دندان ( پری اپیکال  یا بایت وینگ ) تجویز شود.
-در موارد خاصی مانند دندانهای نهفته رادیوگرافی تخصصی سی بی سی تی تهیه می شود.

• قالب گیری از دندان های بیمار
• گرفتن عکس فوتوگرافی با دوربین مخصوص از دندانها و صورت از زوایای مختلف
• تکمیل پرونده با معاینه دقیق کلینیکی و گرفتن تاریخچه از بیمار

در روش ارتودنسی متحرک بیمار می تواند وسیله ارتودنسی را به صورت کامل از دهان خود خارج نماید و دوباره آن را در جای خود قرار دهد. در این روش از دندانهای بیمار قالب گیری شده و پلاک متحرک طبق دستور دکتر متخصص ارتودنسی در لابراتوار ساخته می‌ شود. در جلسات درمان پلاک توسط دکتر در دهان تنظیم و فعال می شود.

طول درمان پلاک متحرک ««ارتودنسی در کودکان»» اغلب بین 6 تا 12 ماه می باشد.

ارتودنسی ثابت رایج ترین روش درمان و روش استاندارد برای درمان همه نوجوانان و بزرگسالان است هرچند گاهی بصورت ترکیبی همراه ارتودنسی متحرک بکار می رود.

در این نوع ارتودنسی دندان بیمار این توانایی را ندارد که دستگاه را از دهان خود خارج نماید و وسایل ارتودنسی به دندانها متصل می شوند. می توان گفت اهدافی که از این درمان دنبال می شوند، حرکت دقیق دندان‌ ها به محل مناسب، مرتب کردن دندان ‌های بهم ریخته و اصلاح روابط دندان ‌های دو فک است.

در درمان های ارتودنسی به وسیله ارتودنسی ثابت متخصص ارتودنسی سعی می کند به وسیله سیم های ارتودنسی یک نیروی مشخص و کنترل شده به دندان ها وارد نماید. به همین دلیل یک قطعه فلزی که به آن براکت گفته می شود را بر روی هر دندان می چسباند. به وسیله براکت ارتودنسی هر دندان می تواند در هر سه جهت فضایی حرکت نماید بنابراین ارتودنسی ثابت بهترین و کارامدترین روش درمان ارتودنسی می باشد.

در این روش براکت ها بر روی دندان بیمار چسبانده شده و یک سیم فلزی از شیار آنها عبور داده می شود که با کش ‌های بسیار ظریف به رنگ دلخواه بیمار داخل براکت نگه داشته می شوند. این کش های بسیار ظریف در هر جلسه از درمان ارتودنسی بصورت کامل تعویض می شوند.

سیم ها در بعضی جلسات عوض می شوند اما براکت های چسبانده شده معمولاً تا پایان درمان در دهان بیمار باقی مانده و تعویض نمی شوند. گاهی روی دندانهای آسیاب بزرگ حلقه ای فلزی بنام بند گذاشته می شود. جنس بند و براکتها و بیشتر سیمهای ارتودنسی ثابت از استنلس استیل ( فولاد ضدزنگ ) است که با بدن کاملاً سازگار می باشد.

شرکت توسعه صنعت هلال تهران تولید کننده ابزار با بهترین کیفیت می باشد.